Het Proces

Hier kunt u lezen hoe ik uit een stuk stam een houten schaal draai.

Er zijn enkele punten waar op gelet moet worden bij het draaien van een houten schaal om ervoor te zorgen dat deze niet scheurt tijdens of soms zelfs nog na het drogen.Draai je de schaal bijvoorbeeld te dik,dan is er een grote kans dat er scheuren ontstaan tijdens het droogproces,draai je te dun dan is het niet mogelijk om de schaal later goed af te werken.

Het begint allemaal met een stuk stam op maat zagen.De maximale diameter van de houten schaal is ongeveer gelijk aan de diameter van de boom.

Al het zaagwerk gebreurt met de kettingzaag.Grote stukken hout en lange stammen worden buiten met de benzine zaag op maat gezaagd en kleinere stukken worden binnen in de werkplaats met de elektrische kettingzaag gezaagd.Het voordeel hiervan is dat het meestal erg snel gaat.Binnen een uurtje kan een gehele stam opgedeeld zijn in stukken klaar om gedraaid te worden.Het nadeel is echter wel dat er gedacht moet worden aan je eigen veiligheid bij het werken met een kettingzaag.Zo zijn Persoonlijke beschermingsmiddelen zeker geen overbodige luxe!

Hierboven ziet u een stuk plataan op maat gezaagd.

De stukken stam worden daarna door midden gezaagd waardoor men twee helften bekomt.

Uit elk van die helften kan ik een schaal draaien.

De reden dat ik uit een halve stam schalen draai ligt bij het drogen.Een schaal gedraaid uit de lengterichting van de boom(kopshout) scheurt bijna altijd waarbij een schaal uit een halve stam(langshout) zelden scheurt.

Een tweede reden is dat het langshout ook veel makkelijker draait dan het kopshout

Na het doormidden zagen is meteen de structuur van het hout goed zichtbaar.Hierboven is een kleurverschil tussen het kernhout en het spinthout(de rand)zichtbaar.Meestal is het een aangename verassing als de stam van binnen zichtbaar is maar soms kan het ook anders uitpakken.Ingegroeide stukken metaal of spijkers kunnen het verder houtdraaien belemmeren en het gehele blok hout soms onbruikbaar maken.

Soms verschijnen er ook ingegroeide noesten die aangevreten zijn door houtworm of boktor.Mits de aantasting niet te ernstig is levert dit meestal erg leuke effecten op in de schaal.

Na het doormidden zagen van de stam bepaal ik het midden van het stuk hout.Hierna trek ik met een passer een cirkel op het hout en teken de hoekjes af die afgezaagd moeten worden.

   De reden voor het afzagen van de hoekjes is heel simpel.Afzagen gaat veel sneller dan eraf draaien,soms is het stuk hout zo groot dat het niet op de draaibank past en daarom moeten de hoeken er wel vanaf.En het speelt ook een rol bij de veiligheid,het is erg moeilijk te zien waar het hout stopt en de lucht begint.Hierdoor blijf je snel met je vingers erin haken.

Na het afzagen van de hoekjes is het stuk hout klaar om gedraaid te worden.

Dit gebeurt doormiddel van een opspanplaat,een stalen plaat met aan een kant schroefdraad die op de draaibank past.Deze opspanplaat wordt met een stel schroeven stevig vastgeschroefd op het hout zodat deze er tijdens het draaien niet vanaf kan komen.

De opspanplaat op het stuk hout.

Hierna is het een kwestie van het blok hout op de draaibank te tillen.

Dit klinkt vrij makkelijk maar als je je beseft dat sommige stukken hout wel 50 of 60 kilo kunnen wegen dan bergijp je dat het soms wel moeilijk wordt.

Sommige houtdraaiers doen dit werk dan ook met een takel aan het plafond maar ik doe het voorlopig nog gewoon met de hand.

Voor de andere draaibank die nog in aanbouw is en waar stukken hout tot 140 cm in diameter gedraaid kunnen worden zal dit een ander verhaal zijn.

De stukken hout die op die bank gedraaid worden kunnen soms wel 150 kilo wegen en dat is met de hand dus echt niet meer te doen.

Na het opspannen van het stuk hout komt de leukste fase van het houtdraaien:het ruw voordraaien van de schaal.

Hierbij wordt pas echt de tekening van het hout zichtbaar.

Het voordraaien gebeurt met een schalenguts met fingernail profiel en met een standaart schalenguts.

Het voordeel van de fingernail guts is dat die heel erg snel veel materiaal af kan nemen(soms tot van 2 cm van de gehele diameter in een keer).

De structuur en kleur van het hout worden al goed zichtbaar.

Deze kleuren zullen later ook in de afgewerkte schaal nog te zien zijn.

De schaal is volledig voorgedraaid in de vorm die hij later ongeveer ook zal hebben.

Aan de onderkant is ook een voetje gedraaid waarmee de schaal in een vierklauw vastgezet kan worden om de binnenkant uit te hollen.

Dit voetje kan helemaal op het eind weggehaald worden of soms tot onderkant gedraaid worden

Na het uithollen is de houten schaal eigenlijk klaar.Voorlopig echter want de schalen zijn gemaakt van nat hout.
Dat betekent dan ze allemaal nog minstens 6 maanden tot een jaar moeten drogen.

Om het drogen goed te laten verlopen worden de schalen aan de buitenkant ingesmeerd met houtlijm.Dit zorgt ervoor dat het drogen vertraagd en de kans op scheuren beperkt blijft.De kans op scheuren is echter nooit 100% uit te sluiten.Het hout is immers een natuurproduct dus er kunnen altijd kleine foutjes optreden.

Hierboven enkele foto's van de opslag met een flink aantal hoten schalen die nog moeten drogen.

De meeste kan ik pas over 6 maanden afmaken omdat ze nog geen week gekapt waren toen ze gedraaid werden.

Er zitten onder andere houten  schalen tussen van eiken,beuken,essen,elzen,berken,kersen,plataan,lariks,steenbeuken en kastanjehout